Pomimo pojawiającego się w Polsce pozytywnego trendu odchodzenia od tzw. umów „śmieciowych”, nadal dużym zainteresowaniem cieszą się umowy o dzieło. Są one popularnym wyborem ze względu na korzyści podatkowe, polegające na niższych kosztach zatrudnienia dla zlecającego i wyższej kwocie netto dla wykonującego dzieło. W niniejszym artykule chcemy zaprezentować najważniejsze korzyści i zagrożenia związane z tego typu umowami.

Korzyści finansowe

Umowy o dzieło są dość powszechnie uznawane za takie, które dla pracodawcy oznaczają najniższe koszty zatrudnienia pracownika. Taki stosunek cywilnoprawny nie jest objęty bowiem obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi czy zdrowotnymi. Co istotne, nie ma możliwości objęcia takimi ubezpieczeniami nawet na dobrowolny wniosek wykonującego dzieło. Warto zaznaczyć, że brak obowiązku finansowania przez wykonawcę składki emerytalnej, rentowej oraz chorobowej oznacza, że 13,71% wartości jego wynagrodzenia brutto nie zostanie przekazanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a zostanie wypłacone bezpośrednio na rzecz wykonawcy. Dodatkową korzyścią jest brak obowiązku zapłaty składki zdrowotnej w wysokości 9% różnicy między wynagrodzeniem brutto a sumą składek finansowanych przez wykonawcę. Oznacza to znaczne obniżenie kosztów zatrudnienia oraz jest realną przewagą umowy o dzieło nad umową o pracę, a nawet inną popularną umową cywilną – umową zlecenia.

Zasady opodatkowania

Zasady opodatkowania przychodów z działalności wykonywanej osobiście zostały dokładnie uregulowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT). W artykule 41 omawianej ustawy został nałożony na osoby fizyczne dokonujące świadczenia z tytułu umowy o dzieło obowiązek odprowadzania zaliczki na podatek dochodowy. Zgodnie z art. 42 ustawy o PIT zaliczki powinny być wpłacone na rachunek właściwego urzędu skarbowego „do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki”. Zazwyczaj, wynagrodzenie z tytułu omawianej umowy wypłacane jest wraz z zakończeniem prac, a tym samym obowiązek podatkowy powstanie w terminie oddania dzieła.

W przypadku umowy o dzieło należy pamiętać o możliwości obniżenia podstawy opodatkowania o koszty uzyskania przychodu. W zależności od charakterystyki przedmiotu umowy, koszty są ustalane ryczałtowo, jako 20% lub 50% przychodów. Wyższa z dostępnych stawek ma zastosowanie do umów związanych z przeniesieniem praw własności, prawa stosowania, wzoru użytkowego, znaku towarowego, praw autorskich oraz innych, wymienionych w artykule 22 ustawy o PIT.

Warto zaznaczyć, że od umów o dzieło, gdzie kwota należności określona w umowie nie przekracza 200 zł, pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 18% osiągniętego przychodu (niepomniejszonego o koszty uzyskania przychodu). W takiej sytuacji nie ma obowiązku wykazania przychodu w rocznym zeznaniu, a tym samym zamawiający nie jest zobligowany do wystawienia PIT-11.

Ryzyka

Ze względu na znaczne obniżenie kosztów zaangażowania danej osoby fizycznej w oparciu o umowę o dzieło, umowy te są pod szczególnym nadzorem organów podatkowych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z uwagi na ryzyko ich nadużywania. ZUS, w pełnej świadomości obowiązujących praktyk, często korzysta z prawa do kontroli takich umów i weryfikacji, czy zostały zawarte zgodnie z prawem. Jednocześnie jednak pojawiają się sytuacje nadużywania uprawnień przez ZUS, który bezpodstawnie obliguje podmioty do zmiany rodzaju zawartej umowy np. na umowę o pracę czy umowę zlecenie, co często powoduje obowiązek objęcia danego stosunku prawnego ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnymi.

Jak zostało to podkreślone w oficjalnej bazie wiedzy ZUS: „Charakter umowy określa bowiem nie tylko sama nazwa umowy, ale przede wszystkim jej treść, a także warunki i okoliczności, które towarzyszą jej wykonywaniu”. Co ważne, Sąd Najwyższy w postanowieniu o sygn. II UK 281/17 potwierdził, że ZUS w ramach swoich uprawnień ma możliwość zmiany rodzaju zawieranej umowy, nie naruszając tym samym zasady swobody umów oraz wolnej woli stron w kształtowaniu stosunku prawnego.

Należy także pamiętać, iż organy podatkowe bazując na przepisach Ordynacji podatkowej mogą również dokonać kontroli zawieranych umów, m.in. pod kątem zasadności stosowania wyższych kosztów uzyskania przychodów.

Zachęcamy serdecznie do kontaktu w przypadku dalszych pytań dotyczących konsekwencji wynikających z zawierania umów cywilnoprawnych. Sugerujemy też dokładną weryfikację, czy zawarte umowy o dzieło nie są obarczone ryzykiem ich zakwestionowania przez odpowiednie organy.