Faktoring służy do pozyskiwania środków na bieżący obrót i zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. W praktyce, poprzez zarządzanie wierzytelnościami handlowymi, pozwala na zmniejszenie ryzyka związanego z niewypłacalnością kontrahentów lub opóźnieniami w zapłacie.

Jest to umowa zawierana pomiędzy dostawcą (faktorantem) a kupującym należność (faktorem). Faktor przejmuje (nabywa) wierzytelności handlowe od faktoranta, co pozwala faktorantowi na szybkie uzyskiwanie środków należnych z wystawionych faktur. Faktorant, w zamian za przejęcie wierzytelności przez faktora, ponosi opłaty w postaci prowizji, dyskonta i dodatkowe określone w umowie.

Faktoring może występować pod trzema postaciami i w zależności od rodzaju spisanej umowy ryzyko związane z nieściągalnością należności ponosi faktorant, faktor lub obie strony jednocześnie.

Wyróżniamy 3 rodzaje faktoringu:

• Faktoring właściwy (określany również jako faktoring pełny) – charakteryzuje się tym, że faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika.
• Faktoring niewłaściwy (niepełny) – ryzyko niewypłacalności dłużnika pozostaje u faktoranta. W takiej sytuacji, jeśli dłużnik staje się niewypłacalny, faktor dochodzi zwrotu należności od faktoranta.
• Faktoring mieszany – polega na tym, że ryzyko nieściągalności wierzytelności ponoszą faktorant i faktor. Ryzyko faktoranta polega na utracie wierzytelności, a faktora na utracie prowizji i dyskonta od niespłaconej kwoty.

W związku z powyższym zbycie wierzytelności jest podstawowym elementem umowy faktoringu. Może być ono definitywne, czyli związane z przeniesieniem ryzyka wypłacalności dłużnika na faktora lub ograniczone klauzulą regresową, oznaczającą pozostawienie ryzyka nieściągalności po stronie faktoranta. Jest ono zatem podstawowym elementem, który należy wziąć pod uwagę oceniając skutki w podatkach dochodowych umów faktoringu.

Skutki podatkowe u sprzedającego

Przychód finansowy uzyskany przez sprzedającego (faktoranta) ze sprzedaży własnej wierzytelności nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym wówczas, gdy sprzedawana wierzytelność wykazana była w poprzednich okresach jako przychód podatkowy związany np. ze sprzedażą towarów lub usług. Zaliczenie otrzymanej od faktora kwoty do przychodów powodowałoby bowiem, że jedna należność stanowiłaby przychód podatkowy dwukrotnie – pierwszy raz w momencie sprzedaży towaru (usługi), a drugi raz po otrzymaniu zapłaty od faktora.

Strata w kosztach podatkowych

Z perspektywy podatkowej zagadnieniem budzącym wątpliwości w przypadku odpłatnego zbycia wierzytelności własnych jest sposób ustalenia straty ze sprzedaży wierzytelności, która może być uznana za koszt uzyskania przychodów.

Na podstawie art. 15 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych („updop”), nie uważa się za koszt uzyskania przychodówstrat z odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio została zarachowana jako przychód należny. Jeśli więc zbywana wierzytelność była uprzednio rozpoznana jako przychód należny, to strata osiągnięta w związku ze sprzedażą takiej wierzytelności może zostać ujęta w kosztach podatkowych.

Wcześniejsze rozpoznanie wierzytelności jako przychodu należnego jest zatem jedyną przesłanką, której spełnienie umożliwia zaliczenie straty ze sprzedaży wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów. Analiza tych przepisów nie daje jednak odpowiedzi na pytanie, co może być kosztem uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności. Pozwala jedynie stwierdzić, co kosztu nie stanowi. Przepisy nie regulują również tego, czy wysokość straty powinna być kalkulowana wyłącznie w odniesieniu do wartości netto wierzytelności czy też z uwzględnieniem VAT od zbywanych wierzytelności oraz ewentualnych odsetek od zaległości.

Natomiast wydatki związane ze zbyciem wierzytelności, tj. wartość odsetek i prowizji pobieranej przez faktora, mogą być zarachowane w ciężar kosztów podatkowych. Można tak wnioskować z treści wspomnianego art. 16 ust. 1 pkt 39 updop. Jeśli zatem wierzytelność stanowiła przychód należny (w momencie sprzedaży towaru lub usługi), nie ma przeciwwskazań, aby wydatki związane ze sprzedażą należności (np. wynagrodzenie faktora) podatnik zaliczył do kosztów podatkowych.